Nie wszystkie pliki są równie łatwe do odzyskania po formatowaniu. Typ pliku, jego rozmiar i rozmieszczenie na dysku wpływają na prawdopodobieństwo przywrócenia go w całości. W tym artykule analizujemy, które rodzaje danych najczęściej udaje się odzyskać, a które są bardziej narażone na trwałe uszkodzenie.

Pliki o małym rozmiarze

Małe pliki, takie jak dokumenty tekstowe, arkusze kalkulacyjne, prezentacje i małe zdjęcia, są zwykle zapisywane w ciągłej przestrzeni dyskowej. Po formatowaniu ich dane często pozostają w jednym bloku lub w niewielu sektorach, co zwiększa szansę na odzyskanie. Jeśli format był szybki, a na dysku nie zapisano nowych danych, wiele programów potrafi przywrócić takie pliki wraz z nazwami i strukturą katalogów.

Zdjęcia i pliki graficzne

Zdjęcia, zwłaszcza w formatach JPEG i PNG, są często odzyskiwane po przypadkowym usunięciu lub szybkim formacie. Wynika to z faktu, że zawartość pliku może być rozpoznana dzięki charakterystycznym nagłówkom, a programy do odzysku potrafią wyszukiwać sygnatury plików graficznych. W przypadku większych obrazów RAW, które składają się z kilku megabajtów danych, szanse na odzysk są nieco mniejsze – plik może być rozproszony na większej liczbie sektorów.

Pliki multimedialne

Filmy i muzyka zajmują więcej miejsca na dysku, co zwiększa ryzyko ich częściowego nadpisania. W przypadku formatów audio (MP3, WAV) i wideo (MP4, MKV) fragmentacja pliku oznacza, że część danych może być zapisana w wielu sektorach rozsianych po dysku. Jeżeli tylko niewielka część zostanie nadpisana, możliwe jest odzyskanie pliku z błędami (np. przeskokami). Przy większych nadpisaniach pliki multimedialne stają się nieodczytywalne.

Archiwa i bazy danych

Archiwa ZIP, RAR czy 7Z, a także bazy danych (np. pliki SQL, MDB) składają się z wielu bloków danych i są szczególnie wrażliwe na nadpisanie. W praktyce odzyskanie kompletnych archiwów i baz jest trudne – często udaje się przywrócić fragmenty, ale ich integralność może być naruszona. Profesjonalne laboratoria używają specjalnych algorytmów do rekonstrukcji takich plików, ale sukces zależy od stopnia uszkodzenia.

Pliki systemowe i aplikacje

Systemy operacyjne i programy instalują tysiące małych plików w różnych lokalizacjach dysku. Po formatowaniu zazwyczaj nie ma potrzeby odzyskiwania całego systemu – łatwiej jest zainstalować go ponownie. Pliki aplikacji są często podpisane cyfrowo i powiązane z rejestrem systemowym; ich fragmentaryczne odzyskanie rzadko ma sens, ponieważ program nie uruchomi się poprawnie.

Co wpływa na skuteczność odzysku plików?

1. Ciągłość alokacji – pliki zapisane w jednym bloku są łatwiejsze do odzyskania. Fragmentacja zmniejsza szanse na pełny odzysk.
2. Rodzaj systemu plików – NTFS przechowuje dodatkowe kopie metadanych, co pomaga w odtworzeniu struktury katalogów. Prostsze systemy, jak FAT32 czy exFAT, nie oferują takich możliwości.
3. Rodzaj nośnika – na SSD mechanizmy TRIM mogą natychmiast usunąć dane. Na HDD dane pozostają, dopóki nie zostaną nadpisane.
4. Czas od formatowania – im mniej operacji zapisu wykonano po formacie, tym więcej plików uda się odzyskać.

Podsumowanie

Najczęściej udaje się odzyskać pliki o niewielkich rozmiarach oraz zdjęcia i dokumenty, pod warunkiem że nie zostały nadpisane. Pliki multimedialne, archiwa i bazy danych są bardziej wrażliwe na nadpisanie i ich odzyskanie w całości jest trudniejsze. Niezależnie od rodzaju plików, kluczowe jest szybkie przerwanie pracy z dyskiem po formatowaniu i skorzystanie z odpowiednich narzędzi.